In memoriam Thomas Langerak

Op 29 oktober 2022 is onze goede en gewaardeerde collega Thomas Langerak overleden op de leeftijd van 72 jaar. Kort na zijn pensionering openbaarde zich bij hem een ernstige ziekte, waaraan hij uiteindelijk is overleden.

Thomas was tot aan zijn pensionering hoogleraar Russische letterkunde aan de Opleiding Oost-Europese Talen en Culturen aan de Universiteit Gent, en daarvoor docent moderne Russische literatuur aan de Universiteit van Amsterdam. Hij zette de toon voor zijn onderzoekscarrière met een vuistdikke studie over de moderne Russische prozaïst Andrej Platonov, waarvoor hij in Moskou archiefonderzoek had gedaan en waarop hij in 1995 in Amsterdam promoveerde. Bij de brede uitnodiging voor deelname aan het Festschrift dat hem bij zijn emeritaat door zijn vakgenoten is aangeboden, werden de zwaartepunten in zijn eigen wetenschappelijke belangstelling en onderzoek als volgt samengevat: naast zijn levenslange favoriet Platonov, de dichter Osip Mandelstam, de relatie tussen poëzie en andere kunsten (zoals schilderkunst en muziek), Russische en andere poëzie (poëtica, vertaling, interpretatie), en de receptie van Russische literatuur in de Lage Landen. Daarnaast was zijn belangstelling ook omgekeerd gericht op het beeld van Nederland en Vlaanderen in de Russische poëzie. Het is duidelijk dat Thomas een brede en rijk geschakeerde oriëntatie koos bij zijn bestudering van literatuur.
Naast literatuuronderzoeker en literatuurdocent was Thomas actief op het gebied van het vertalen van Russische literatuur; hij was oprichter en leider van een groep van Vlaamse slavisten die, onder de naam Gents Collectief van Poëzievertalers, vanaf 2001 regelmatig Russische gedichten vertaalden en becommentarieerden.

Leermiddelen
Ook op het gebied van leermiddelen is Thomas Langerak zeer productief geweest. Vanaf het begin van de activiteiten van de Leerplancommissie Russisch, toen Russisch als (eindexamen)vak in het voortgezet onderwijs in Nederland gegrondvest werd, heeft hij – samen met anderen – een reeks leermiddelen ontwikkeld: twee kloeke delen Bloemlezing Russische literatuur over de 19^e en 20^ste eeuw, voorzien van historische, thematische en analytische inleidingen; samen met Kees Verheul schreef hij het leerboek Proza en poëzie: een inleiding waarin het instrumentarium voor een structurele analyse voor proza en poëzie werd gepresenteerd, en tenslotte het boek 20 analyses, wederom samen met Kees Verheul, waarin van twintig in het lesmateriaal opgenomen literaire werken een analyse werd gepresenteerd die enerzijds gebruik maakte van het theoretisch kader uit Proza en poëzie en anderzijds overtuigend liet zien hoe telkens structurele elementen samen bijdroegen tot de zeggingskracht van de behandelde werken. Met deze visie en het daarbij passende leermiddelenpakket is binnen het vak Russisch in het voortgezet onderwijs een indrukwekkende prestatie geleverd.
Enige tijd later heeft Thomas zich ook gestort op het taalonderwijs bij Russisch, wat door collega’s nogal verrassend werd gevonden voor een slavist die zich vooral met literatuur had beziggehouden. Toen de experimentele leergang Russische taal was beproefd, is – na intensieve consultatie van de SLO en het Sectiebestuur Russisch van Levende Talen – de blauwdruk voor een definitief pakket leermiddelen ontwikkeld, waarvoor Thomas als hoofdredacteur werd aangezocht. In de loop der jaren is dit pakket uitgegroeid tot de leergang Паспорт в Россию [Paspoort voor Rusland], die nog steeds gebruikt wordt, zowel in het voortgezet als het wetenschappelijk onderwijs. De leergang is dus een groot succes geworden.

Met name voor zijn enorme bijdrage aan de ontwikkeling van lesmateriaal voor Russische taal en literatuur is Thomas in 2016 de Poesjkinmedaille van de internationale vereniging van Russisten Maprjal toegekend.

De slavistiek en Vlaanderen en Nederland heeft veel te danken aan Thomas, wij houden zijn nagedachtenis in ere.

Wim Honselaar (Universiteit van Amsterdam)